Umiejętność posługiwania się strukturami danych – kolekcjami i mapami – to abecadło sprawnego programisty. Dawno minęły już czasy, kiedy struktury takie jak listy czy zbiory i operacje na tychże trzeba było implementować samodzielnie. Obecnie wystarczy nauczyć się używać implementacji już istniejących, dostarczanych wraz z danym językiem programowania. Struktury danych w języku Java dostarczane są jako kolekcja interfejsów i klas pakietu java.util, który to pakiet jest częścią biblioteki standardowej Java SE.
Kolekcje z biblioteki standardowej Java SE to wszystkie klasy implementujące interfejs java.util.Collection. Mapy to klasy implementujące interfejs java.util.Map. Kolekcje reprezentują grupy obiektów. Mapy reprezentują związki obiektów z pewnymi kluczami, które identyfikują te obiekty.
Kolekcje dzielą się na zbiory, czyli klasy implementujące interfejs java.util.Set; listy, czyli klasy implementujące interfejs java.util.List; oraz kolejki, czyli klasy implementujące interfejs java.util.Queue.
Zbiory charakteryzują się tym, że nie mogą zawierać duplikatów, tj. nie mogą zawierać dwu takich samych elementów. Zbiory wykorzystujemy wszędzie tam, gdzie istotny jest sam fakt należenia bądź nie należenia elementu do zbioru oraz tam gdzie chodzi o proste przechowywanie pewnej grupy elementów.
Listy to kolekcje uporządkowane, w których szczególnie istotna jest kolejność elementów. Umożliwiają one operowanie na swych elementach z użyciem indeksów, np. pobranie elementu znajdującego się na konkretnej pozycji listy.
Kolejki zaprojektowane są do przechowywania elementów które powinny być przetwarzane kolejno, zgodnie z pewnym porządkiem.